Հունվարի 16—ին Եվրոպայի խորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովի մոնիտորինգի հանձնաժողովի համազեկուցող լորդ Ջոն Պրեսկոտը Ազգային ժողովում հանդիպեց ԵԽ ԽՎ—ում Ազգային ժողովի պատվիրակության անդամների եւ խորհրդարանական խմբակցությունների հետ։
ԵԽ ԽՎ—ում ԱԺ պատվիրակության հետ հանդիպման սկզբում պարոն Պրեսկոտը նշեց, որ եռօրյա այցի ընթացքում նպատակ ունի ծանոթանալ արդարադատության եւ ոստիկանության ոլորտներում կատարված բարեփոխումների եւ մարտյան դեպքերի հետաքննության ընթացքին։ Վեհաժողովը գտնում է, որ Հայաստանում զգալի դրական փոփոխություններ են իրականացվել, սակայն եղել են նաեւ թերություններ, որոշ խնդիրներ ոստիկանության եւ արդարադատության համակարգերում դեռ լուծված չեն։ Անդրադառնալով առաջիկա ընտրություններին՝ համազեկուցողն ասաց, որ հունվարի 16–ին՝ ՀԿ—ների հետ հանդիպման ժամանակ պարզ է դարձել, որ հասարակության ակնկալիքները առաջիկա խորհրդարանական եւ նախագահական ընտրությունների որակից այս անգամ այլ են։
ԵԽ  ԽՎ—ում ԱԺ պատվիրակության ղեկավար Դավիթ Հարությունյանը անդրադարձավ պարոն Պրեսկոտին հետաքրքրող հարցերին՝ նշելով, որ Հայաստանի իշխանությունները բոլոր ուղղություններով լուրջ քայլեր են իրականացրել, թեեւ դեռ շատ անելիքներ կան։ Պարոն Հարությունյանի գնահատմամբ՝ ոստիկանության եւ արդարադատության համակարգերի բարեփոխումների հարցում աճել է խորհրդարանի դերը, ինչը շատ կարեւոր է։ Խոսելով առաջիկա ընտրություններից՝ պատվիրակության ղեկավարը նշեց, որ ընտրությունների որակը բարելավելու համար էական նշանակություն ունի նաեւ լրամշակված ընտրական օրենսգիրքը, որը ստացել է Վենետիկի հանձնաժողովի դրական եզրակացությունը։ Նշվեց, որ օրենսգիրքը պարունակում է բազմաթիվ կանխարգելիչ մեխանիզմներ։ Պարոն Հարությունյանը օրենքի կիրառման հարցում կարեւորեց քաղաքական կամքը, ինչը, նրա կարծիքով, առկա է։ Դավիթ Հարությունյանը կարեւորեց նաեւ ընտրական հանձնաժողովների անդամների համար իրականացվող ուսուցման գործընթացը, ինչը եւս դրական ազդեցություն կունենա ընտրությունների որակի վրա։
ԵԽ ԽՎ—ում ԱԺ պատվիրակության անդամ Նաիրա Զոհրաբյանը նշեց, որ գալիք ընտրությունները պետք է տարբերվեն նախորդ բոլոր ընտրություններից։ Ըստ նրա՝ ընտրական օրենսգիրքը լրամշակվել է եւ քաղաքական կամքից է կախված՝ օրենքների դրույթները կկատարվեն, թե՝ ոչ։
Հայկական պատվիրակության անդամ Արմեն Ռուստամյանի կարծիքով եւս՝ կա հասարակական ակնկալիք, որ առաջիկա ընտրությունները պետք է տարբերվեն նախորդ ընտրություններից։ ՀՅԴ խմբակցության անդամը կարեւորեց մեծամասնական ընտրակարգը վերացնելու վերաբերյալ նախաձեռնությունը՝ նշելով, որ այս հարցի շուրջ արտախորհրդարանական ազդեցիկ եւ խորհրդարանական ընդդիմադիր ուժերը համակարծիք են։
ՀՀ ԱԺ «Ժառանգություն» խմբակցության հետ հանդիպման ընթացքում քննարկվեցին Հայաստանի վերաբերյալ ԵԽ ԽՎ ընդունած 1837 բանաձեւի դրույթները, ՀՀ ընտրական օրենսգրքի վերաբերյալ «Ժառանգություն» խմբակցության առաջարկները, ինչպես նաեւ՝ առաջիկա խորհրդարանական ընտրություններին վերաբերող հարցեր։
Խմբակցության ղեկավար Ստյոպա Սաֆարյանը տեղեկացրեց, որ խմբակցությունը ծանոթացել է շուրջ 100 էջից բաղկացած զեկույցին եւ այդ կապակցությամբ ունի որոշակի մտահոգություններ։ Մասնավորապես նա մտահոգություն հայտնեց 2008 թվականի մարտիմեկյան իրադարձությունների ընթացքում 10 զոհերի մահվան հանգամանքների, ինչպես նաեւ փաստահավաք խմբի գործունեության վերաբերյալ ԵԽ ԽՎ 1837 բանաձեւում ամրագրված տեսակետների կապակցությամբ։
Խմբակցության անդամներն անդրադարձան նաեւ ընտրական օրենսգրքի ընդունման գործընթացին եւ ներկայացրեցին այդ ուղղությամբ իրենց խմբակցության առաջարկներն ու աշխատանքը, մասնավորապես նշեցին 100 տոկոս համամասնական ընտրական համակարգի անցնելու իրենց առաջարկն ու հիմնավորումները։
Ջոն Պրեսկոտն անդրադառնալով համամասնական եւ մեծամասնական ընտրահամակարգերին՝ նշեց, որ, իր կարծիքով, բացառապես համամասնական ընտրակարգը չի կարող նպաստել ժողովրդավարության խորացմանը. թեեւ ըստ նրա՝ սա այն հարցն է, որը պետք է լուծեն տվյալ երկրի կուսակցությունները։
ԵԽ ԽՎ մոնիտորինգի հանձնաժողովի համազեկուցող Ջոն Պրեսկոտի հետ հանդիպեցին նաեւ «Հայ հեղափոխական դաշնակցություն» խմբակցության ներկայացուցիչները։ ՀՅԴ խմբակցության պատգամավորները տեղեկացրին, որ իրենց խմբակցությունը վերապահումով է միացել մարտյան դեպքերի հետ կապված ժամանակավոր հանձնաժողովի եզրակացությանը, այդ թվում՝ 10 մահվան դեպքերի վերաբերյալ հետաքննություն անցկացնելու եւ հանրությանը իրազեկելու տեսանկյունից, եւ հաշվի առնելով հանձնաժողովի եզրակացությունը՝ առաջարկել է մոնիտորինգ իրականացնելու համար ստեղծել նոր ժամանակավոր հանձնաժողով, ինչը քաղաքական մեծամասնությունը մերժել է եւ այդ իրավասությունը վերապահել պետական—իրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովին։ Անդրադառնալով ընտրական օրենսգրքի փոփոխություններին՝ պատգամավորները տեղեկացրին, որ խորհրդարանական ընդդիմությունը՝ ՀՅԴ—ն եւ «Ժառանգությունը», նույնպես առաջարկներ են ներկայացրել, որոնք քաղաքական մեծամասնությունը մերժել է։ Այս պահին էլ իրենք պնդում են ամբողջովին համամասնական ընտրակարգին անցնելու առաջարկը։
ՀՅԴ խմբակցության պատգամավորներն առաջարկեցին առաջիկա խորհրդարանական ընտրությունների ժամանակ հնարավորինս շատ դիտորդներ ուղարկել Հայաստան, որպեսզի ընտրության ողջ ընթացքում նրանք չբացակայեն ընտրատեղամասերից՝ ընտրության պատկերը այս կամ այն տեղամասում լիարժեք արձանագրելու համար։ Նրանք անդրադարձան նաեւ հետընտրական շրջանում ընտրողների ցուցակները հրապարակելու անհրաժեշտությանը։
Պարոն Պրեսկոտի գնահատմամբ՝ համամասնական ընտրակարգին անցնելու վերաբերյալ որոշումը քաղաքական ուժերը պետք է կայացնեն միասին՝ համաձայնության գալով քննարկումների արդյունքում, ինչ վերաբերում է իր տեսակետին, ինքը կողմ է մեծամասնականը պահպանելուն։ Նա հավելեց նաեւ որ ընտրահամակարգի այդպիսի փոփոխությունը միաժամանակ ենթադրում է հանրաքվե, որը այս կարճ ժամանակահատվածում հնարավոր չէ իրականացնել։
Պարոն Պրեսկոտը նաեւ արձանագրեց, որ, ինչպես իրեն են տեղեկացրել, մշտական հանձնաժողովը մարտյան դեպքերի հետ կապված զեկույց է պատրաստել, որին ինքը այս այցի ընթացքում կծանոթանա, անհրաժեշտ եւ ամբողջական տեղեկություններ կհավաքի իր զեկույցում ներառելու համար։
ԱԺ «Օրինաց երկիր» խմբակցության անդամների հետ հանդիպման ժամանակ ԵԽ ԽՎ մոնիտորինգի հանձնաժողովի համազեկուցող լորդ Ջոն Պրեսկոտը, ի թիվս ընտրությունների թեմայի, բարձրացրեց նաեւ հարցեր, որոնք գտնվում են վեհաժողովի ուշադրության առանցքում։ Համազեկուցողի բնորոշմամբ՝ 2008թ.  ի վեր Հայաստանում բավականաչափ դրական փոփոխություններ են եղել, իսկ որոշ գործընթացներ դեռ զարգացումների փուլում են։ Որպես այդպիսիք նշվեցին բարեփոխումները արդարադատության եւ ոստիկանության համակարգերում, հատկապես գանգատարկման նոր մոդելի ներդրումը ոստիկանությունում։ ՕԵ պատգամավորների գնահատմամբ՝ վերջին երկու տարիներին առաջընթաց է նկատվում նշված բոլոր ուղղություններում։ Զրուցակիցներն անդրադարձան նաեւ ընտրական օրենսգրքին եւ առաջիկա խորհրդարանական ընտրություններին։ Խմբակցության ղեկավար Հեղինե Բիշարյանը նկատեց, որ ընտրական օրենսգիրքը լուրջ փոփոխությունների է ենթարկվել, իսկ համամասնական—մեծամասնական ընտրակարգերի շուրջ կուսակցությունների ծավալած բանավեճը ժամանակավրեպ համարեց՝ ասելով, որ ընտրություններին քիչ ժամանակ է մնացել։ Խմբակցության անդամներ Խաչիկ Հարությունյանը եւ Հովհաննես Մարգարյանն անդրադարձան 2008 թ. մարտի 1–2–ի դեպքերին՝ նշելով, որ այն մտահոգել է թե ողջ ժողովրդին եւ թե իրենց, ու կարեւոր համարեցին, որ այսօր արդեն անցյալում է 2008—ի մթնոլորտը, որի հետեւանքը եղան 10 զոհերը։ Նրանց գնահատմամբ, այսօր ստեղծված է հանդուրժողականության եւ համաձայնության մթնոլորտ։
Ազգային ժողովի «Բարգավաճ Հայաստան» խմբակցության անդամները ԵԽ ԽՎ մոնիտորինգի հանձնաժողովի համազեկուցող Ջոն Պրեսկոտի հետ քննարկեցին առաջիկա խորհրդարանական ընտրություններին վերաբերող հարցեր։ Խմբակցության անդամ Նաիրա Զոհրաբյանը խոսեց առաջիկա ընտրությունների կարեւոր նշանակության մասին, ասաց, որ դրանից է կախված մեր երկրի միջազգային հեղինակությունն ու հետագա ընթացքը։ Տկն Զոհրաբյանը կարեւոր նախապայման համարեց, որ ընտրություններին մասնակցող յուրաքանչյուր կուսակցություն դրսեւորի քաղաքական կամք արդար եւ ազատ ընտրություններ անցկացնելու համար։ Բանախոսն արդար ընտրություններ ապահովելու նպատակով անհրաժեշտ համարեց ապահովել եվրոպական կառույցներից մեծաքանակ դիտորդների ոչ միայն կարճաժամկետ, այլ նաեւ երկարաժամկետ ներկայությունը Հայաստանում։ Նաիրա Զոհրաբյանը եւ Ջոն Պրեսկոտը համաձայնություն ձեռք բերեցին ԵԽ դիտորդական առաքելությունը ձեւավորելուց հետո հանդիպել ԵԽ ԽՎ—ում հայկական պատվիրակության հետ եւ քննարկել այն խնդիրները, որոնց պետք է ուշադրություն դարձնեն դիտորդներն այստեղ։
Հանդիպման ընթացքում անդրադարձան նաեւ ոստիկանության եւ արդարադատության համակարգերի բարեփոխումներին, ինչպես նաեւ խոսեցին 2008 թ. մարտյան դեպքերի 10 զոհերի մահվան հանգամանքները պարզելու, մասնավորապես հատուկ քննչական խմբի եզրակացության մասին։
«Հայաստանի հանրապետական կուսակցություն» խմբակցության անդամների հետ հանդիպման ժամանակ պարոն Պրեսկոտը տեղեկացրեց, որ մյուս խմբակցությունների հետ արդեն քննարկվել է համամասնական ընտրակարգի վերաբերյալ հարցը։ Նա առաջարկեց չքննարկել այդ հարցը, քանի որ Եվրախորհուրդը իր առջեւ խնդիր չի դրել զեկույց ներկայացնել ընտրակարգի վերաբերյալ։ Ողջունելի է հնչած կարծիքների բազմազանությունը, որը նաեւ ժողովրդավարության դրսեւորում է, բայց նկատի ունենալով, որ մինչեւ առաջիկա ընտրությունները հնարավոր չէ հանրաքվե անել եւ փոփոխություններ կատարել, այդ հարցի քննարկումը իրատեսական չէ։ Նա հավաստիացրեց, որ նոր ընտրական օրենսգրքի եւ առաջիկա ընտրությունների վերաբերյալ լավատեսությունը շատ ավելի մեծ է, որը ՀՀ նախագահի ջանքերի եւ խորհրդարանի կատարած աշխատանքի արդյունքն է։ Կան բազմաթիվ փոփոխություններ, որոնց վերաբերյալ Եվրախորհուրդը իր գոհունակությունն է հայտնել։
Պարոն Պրեսկոտը խնդրեց պատգամավորներին ներկայացնել իրենց դիրքորոշումը ոստիկանության, դատաիրավական համակարգերի բարեփոխումների ընթացքի, կատարված աշխատանքների եւ մարտիմեկյան դեպքերի հետաքննության արդյունքների վերաբերյալ։
ՀՀԿ խմբակցության ղեկավար Գալուստ Սահակյանը գոհունակությամբ արձանագրեց, որ պարոն Պրեսկոտի եւ իրենց գնահատականները համընկնում են։ Նա տեղեկացրեց, որ ընտրական օրենսգրքի վերջին փոփոխությունները ընդունվել են 2011 թ. հոկտեմբերին։ Ներկայումս իրենց ընդդիմախոսները փորձում են շահարկել այն՝ նախընտրական որոշակի քարոզչության նպատակով։ Այնինչ օրենսգիրքը փորձագիտական շրջան է անցել եւ արժանացել դրական եզրակացության։ Անդրադառնալով մարտիմեկյան դեպքերի ուսումնասիրությանը, պարոն Սահակյանը նշեց, որ դա իրավական դաշտի խնդիր է եւ գտնվում է ՀՀ նախագահի ամենօրյա հսկողության տակ, իսկ քննչական գործողությունները շարունակվում են։ Վերջին ամիսների ընթացքում հարյուրավոր նոր քննություններ են կատարվել։
ԱԺ պետական—իրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ եւ ԵԽ ԽՎ–ում ՀՀ ԱԺ պատվիրակության ղեկավար Դավիթ Հարությունյանը ներկայացրեց ոստիկանության եւ դատաիրավական համակարգերում կատարված բարեփոխումների ընթացքը։ Նա տեղեկացրեց, որ ՀՀ ոստիկանության բարեփոխումների մասին ԵԱՀԿ փորձագետների հետ մեծ ծրագիր է մշակվել, որը վերջին երկու տարվա ընթացքում ուսուցման ու փոփոխությունների ակտիվ փուլ է անցել, եւ փորձը ցույց է տալիս, որ բարեփոխումները ճիշտ ուղու վրա են։ Այս ոլորտին վերաբերող մի շարք օրենսդրական փոփոխությունների անհրաժեշտություն է առաջացել, որոնց մի մասն արդեն ընդունվել է։ Շուտով համապատասխան մշտական հանձնաժողովը հերթական խորհրդարանական լսումները կկազմակերպի՝ քննարկելու բարեփոխումների ընթացքը ոստիկանության համակարգում։ Ներկայում քննարկվում է կատարվելիք դատաիրավական համակարգի բարեփոխումների հաջորդականությունը 2012—2016 թթ.։ Այս տարվա քննարկման համար նախատեսված մի շարք օրենքներ արդեն մշակված են եւ վերջին շտկումներն են կատարվում։ Պարոն Հարությունյանը բնական համարեց, որ որոշ քաղաքական ուժեր փորձում են նախընտրական շրջանում մարտիմեկյան ողբերգական դեպքերին անդրադառնալ, հատկապես որ դրանք կապված են եղել ընտրությունների հետ։ Նա միաժամանակ նշեց, որ ցավալիորեն դա իր ազդեցությունն է թողնում զոհվածների հարազատների գնահատականների վրա։ Վերջին շրջանում ՀՀ նախագահի նախաձեռնությամբ լուրջ ուժեր են ներգրավվել հարցի քննության բնագավառում։ Վեր են հանվել բազմաթիվ բացթողումներ, բայց դեռեւս շատ հարցեր կան, որոնք բացահայտված չեն եւ հուզում են հանրությանը։ Այդ մասին մշտական հանձնաժողովը զեկույց է ներկայացրել, որը տեղադրված է հանձնաժողովի էլեկտրոնային կայքում։
Ի պատասխան այն հարցին, թե ինչպես կանցնեն առաջիկա խորհրդարանական ընտրությունները, Գալուստ Սահակյանն ասաց, որ հնարավորինս ամեն ինչ արվում է՝ լավ անցկացնելու ընտրությունները ե՛ւ մեր ժողովրդի ու նրա ապագայի համար, ե՛ւ մեր երկրի միջազգային հեղինակության բարձրացման համար։