ՀՀ ԱԺ նախագահ Արա Բաբլոյանի որոշմամբ, ՀՀ Սահմանադրության 100—րդ եւ «ԱԺ կանոնակարգ» ՀՀ օրենքի 44—րդ հոդվածների համաձայն՝ ՀՀ կառավարության նախաձեռնությամբ երեկ գումարվել է ՀՀ Ազգային ժողովի արտահերթ նստաշրջան՝ նախաձեռնողի սահմանած օրակարգով, հայտնում են ԱԺ հասարակայնության եւ տեղեկատվության միջոցների հետ կապերի վարչությունից։
Երկրորդ ընթերցմամբ խորհրդարանը քննարկել է «Սեւանա լճի էկոհամակարգի վերականգնման, պահպանման, վերարտադրման եւ օգտագործման միջոցառումների տարեկան ու համալիր ծրագրերը հաստատելու մասին» ՀՀ օրենքում լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը, որը ներկայացրել է ՀՀ էներգետիկ ենթակառուցվածքների եւ բնական պաշարների նախարարության ջրային ջնտեսության պետական կոմիտեի նախագահ Արսեն Հարությունյանը։ Նա տեղեկացրել է, որ նախագծի վերաբերյալ ստացվել են առաջարկներ, որոնց արդյունքում այն լրամշակվել եւ խմբագրվել է։ Նախագիծն ընդունվել է 77 կողմ, 4 դեմ ձայներով։
Պատգամավորները քննարկել են «Հայաստանի Հանրապետության 2016 թվականի պետական բյուջեի կատարման մասին» տարեկան հաշվետվությունը, որը ներկայացրել է ՀՀ ֆինանսների նախարար Վարդան Արամյանը։ Նախարարն անդրադարձել է հաշվետու տարում հարկաբյուջետային քաղաքականությանը, պետական պարտքին, համաշխարհային տնտեսության զարգացումներին, որոնք 2011 թվականից սկսած կրել են բացասական բնույթ, ինչն էլ ազդել է նաեւ Հայաստանի տնտեսության վրա։ 2014—ից անկում է նկատվել նաեւ Ռուսաստանի տնտեսությունում, ինչի բացասական հետեւանքներն զգացվել են նաեւ մեր երկրում՝ տրանսֆերտների նվազեցում եւ այլն։ Նա տեղեկացրել է, որ հաշվետու տարում ծրագրված է եղել 2,2 տոկոս տնտեսական աճ, սակայն տարին փակվել է 0,2 տոկոս աճով։ Տրանսֆերտները Ռուսաստանից երեք տարվա ընթացքում նվազել են 38,4 տոկոսով կամ 830 մլն ԱՄՆ դոլարի չափով։
Արձանագրված 0,2 տոկոս տնտեսական աճին նպաստել են արդյունաբերության եւ ծառայությունների ճյուղերը։ Արդյունաբերության ոլորտում դրական աճին նպաստել են հանքարդյունաբերությունն ու հանքագործությունը, արտահանումը։ 2016 թվականին եղել է ցածր գնաճային ֆոնով տնտեսական միջավայր, արձանագրվել է 1,4 տոկոս գնանկում։
2016—ին ծրագրվել էր ունենալ 1 տրիլիոն 186 մլրդ դրամի ընդհանուր եկամուտներ, 1 տրիլիոն 377 միլիարդի ծախսեր եւ 190,7 միլիարդի դեֆիցիտ, որը ՀՆԱ—ում կազմում էր շուրջ 4 տոկոս, սակայն բացասական զարգացումների ֆոնին պարտադրված իրականացվել է ընդլայնողական հարկաբյուջետային քաղաքականություն, արդյունքում՝ ընդհանուր եկամուտները կազմել են 1 տրիլիոն 171 մլրդ, ծախսերը՝ 1 տրիլիոն 449 մլրդ, դեֆիցիտը՝ 278 մլրդ դրամ։
Նախարարն արդարացված է գնահատել բացասական զարգացումների ֆոնին նախատեսված ծախսերի ֆինանսավորումը դեֆիցիտի հաշվին։ Պարոն Արամյանը նշել է, որ հաշվետու տարում հարկեր—ՀՆԱ հարաբերակցությունը ծրագրվել էր 20,7 տոկոս, սակայն տարին ամփոփվել է 21,3 տոկոս հարկեր ցուցանիշով։ Նա ընդգծել է, որ թեեւ եկամուտների մասով թերակատարում է եղել, այնուամենայնիվ նախատեսված բոլոր բյուջետային ծրագրերն իրականացվել են։ Այսպես, սոցիալական բնույթի ծախսերն իրականացվել են ամբողջությամբ՝ կազմելով 396,8 մլրդ, պահուստային ֆոնդը կազմել է 15,1 մլրդ, ընդհանուր բնույթի հանրային ծառայություններին ուղղվել է 292,1 մլրդ դրամ, տնտեսական հարաբերություններին ուղղվել է 131,1 մլրդ դրամ, պաշտպանության ոլորտին հատկացվել է 225,9 մլրդ դրամ եւ այլն։ Անդրադառնալով պետական պարտքին՝ պարոն Արամյանը տեղեկացրել է, որ 2016 թվականի վերջին այն կազմել է 5 մլրդ 942 մլն ԱՄՆ դոլար։ Նախարարի խոսքով՝ մեր երկիրը դեռ չի հատել պետական պարտքի վտանգավոր սահմանը եւ դասվում է միջին պարտքի բեռ ունեցող երկրների շարքին։
Այս համատեքստում նա նշել է, որ արտոնյալ վարկերը Հայաստանում կազմում են 64 տոկոս։
ՀՀ կենտրոնական բանկի եզրակացությունը «Հայաստանի Հանրապետության 2016 թվականի պետական բյուջեի կատարման մասին» տարեկան հաշվետվության վերաբերյալ ներկայացրել է ՀՀ ԿԲ նախագահ Արթուր Ջավադյանը։ Նա ներկայացրել է հաշվետու տարում տնտեսության զարգացման դինամիկան, իրականացված դրամավարկային ու հարկաբյուջետային ընդլայնողական քաղաքականությունները։ ԿԲ նախագահն անդրադարձել է դեֆիցիտի չափին, խոսել արձանագրված տնտեսական թույլ աճից եւ դրա պատճառներից, ներկայացրել այն նախապայմանները, որոնք կարող են նպաստել տնտեսության հետագա աճին։
Հարակից զեկույցում ՀՀ վերահսկիչ պալատի նախագահ Լեւոն Յոլյանն անդրադարձել է սկզբունքային որոշ խնդիրների։ Նա կարեւորել է վարկային եւ դրամաշնորհային միջոցների, ինչպես նաեւ պետության կամ համայնքների կողմից հիմնադրված կազմակերպությունների ֆինանսական հոսքերի շրջանառությունը գանձապետական համակարգի միջոցով, այլ ոչ թե առեւտրային բանկերով։ Պարոն Յոլյանի խոսքով՝ որքան շատ բյուջետային միջոցներ շրջանառվեն գանձապետական համակարգի միջոցով, այնքան վերահսկելի եւ թափանցելի կլինի այդ միջոցների օգտագործումը։ ՎՊ նախագահն անհրաժեշտ է համարել գանձապետարանին այդ ծրագրերի մասով նախնական հսկողություն իրականացնելու հնարավորության տրամադրումը։ Նա անդրադարձել է նաեւ պալատի կարողությունների զարգացման խնդիրներին, ներկայացրել գործառնական դասակարգման ծախսերի ուսումնասիրության հիմնական ցուցանիշները։
Ըստ ՎՊ եզրակացության՝ պետական բյուջեի կատարման հաշվետվության ցուցանիշներն արժանահավատ են, սահմանված պահանջները՝ կատարված։
ՀՀ ԱԺ ֆինանսավարկային եւ բյուջետային հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ Գագիկ Մինասյանը, հարակից զեկույցում անդրադառնալով գլոբալ տնտեսական անբարենպաստ վիճակի ազդեցությանը մեր երկրի տնտեսական զարգացման վրա, խոսել է կառավարության կողմից այս ուղղությամբ իրականացվող դրամավարկային քաղաքականության մասին։ Հանձնաժողովի նախագահն ընդգծել է, որ գործադիրը հետեւողական քայլեր է իրականացրել խնայողական ռեժիմի զարգացման եւ տնտեսական աճի ավելացման ուղղությամբ՝ ապահովելով ծախսերի 100 տոկոս կատարողական։ Գագիկ Մինասյանն ընդգծել է, որ հաշվետու տարում պետական բյուջեի ծախսային գերակայություններն իրացվել են, թեեւ տարվա ընթացքում որոշ ճշտումների անհրաժեշտություն է առաջացել։ Նշվել է, որ հանձնաժողովը կողմ է բյուջեի կատարման հաշվետվության հաստատմանը։
ՀՀ ԱԺ պաշտպանության եւ անվտանգության հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ Կորյուն Նահապետյանը ներկայացրել է հանձնաժողովի եզրակացությունը բյուջեի կատարման տարեկան հաշվետվության պետական եւ ծառայողական գաղտնիք պարունակող ծախսերի օրինականության եւ հիմնավորվածության հատվածի վերաբերյալ։ Նշվել է, որ 2016 թվականի ընթացքում առաջնահերթություն է եղել ՀՀ զինված ուժերը ժամանակակից սպառազինությամբ եւ ռազմական տեխնիկայով համալրելը եւ այս ուղղությամբ իրականացվել են ծավալուն աշխատանքներ ինչպես բյուջետային միջոցների շրջանակում, այնպես էլ ՌԴ—ի հետ կնքած պետական արտահանման վարկի միջոցների հաշվին։ Զինված ուժերը համալրվել են զենիթային, հրթիռային նոր համալիրներով, ավտոտրանսպորտային ինժեներական միջոցներով, տեխնիկապես հագեցվել են մարտական հերթապահություն իրականացնող զորամասերը, ձեռք են բերվել ջերմատեսիլ դիտարկման համակարգեր, ջերմատեսիլ նշանոցներ։
Ամփոփելով ելույթը՝ Կորյուն Նահապետյանը տեղեկացրել է, որ 2016 թ. պետական բյուջեով նախատեսված պաշտպանության եւ պետական ռեզերվների ոլորտի ծրագրերն ամբողջությամբ կատարվել են, հանձնաժողովը դրական եզրակացություն է տվել փաստաթղթին։
Նաիրա Զոհրաբյանը խոսել է տնտեսության, իր գնահատմամբ՝ վատ վիճակի վերաբերյալ եւ հետաքրքրվել, թե ինչ է կատարվել վերջին ամիսներին վիճակի բարելավման, աղքատության եւ մենաշնորհների հաղթահարման, այլ խնդիրների վերացման ուղղությամբ։ Ըստ նրա՝ մեծ չափերի են հասել արտագաղթն ու աղքատությունը, չեն կատարվում իրական քայլեր խնդիրների հաղթահարման համար։ Միքայել Մելքումյանը կարծիք է հայտնել, թե բյուջեի կատարողականը որեւէ բան չի փոխել քաղաքացիների կյանքում, տարբեր ոլորտներում էլ արձանագրվել են տնտեսական աճի նվազեցումներ։ Պարոն Մելքումյանը գոհունակությամբ արձանագրել է ռազմարդյունաբերության եւ խմիչքարտադրության ոլորտներում գրանցված աճը, կարեւորել արտահանման խթանումը։ Նիկոլ Փաշինյանը խոսել է հաշվետու տարում ՀՀ կառավարության փոփոխությունից, անդրադարձել նախորդ կառավարության գործունեությանն ու իր տեսակետները հայտնել ներքաղաքական իրավիճակի, ՀՀ ապագա վարչապետի թեկնածության վերաբերյալ։ Պատգամավոր Վարդան Բոստանջյանն անհրաժեշտ է համարել ստեղծված իրավիճակից ելք գտնելը, կարեւորել է վարկային միջոցների արդյունավետ օգտագործումն ու ճիշտ ներդրումներ կատարելը հատկապես կապիտալ ծախսերի վերաբերյալ հոդվածներում։ Էդմոն Մարուքյանը խոսել է կառավարության իրականացրած ծրագրերից, աղքատության, արտագաղթի, այլ խնդիրների վրա դրանց ազդեցությունից եւ կարծիք հայտնել, թե եղած տարբեր խնդիրները մնացել են չլուծված, քաղաքացին՝ չպաշտպանված։ Արմենուհի Կյուրեղյանն անդրադարձել է կատարողականի քննարկման ձեւաչափին, խոսել առողջապահության ոլորտի ծախսերից եւ խնդիրներից, պետական ենթակայության բուժհիմնարկները սարքավորումներով ապահովելու հարցին։ Նա կառավարությանն առաջարկել է այս խնդիրը հաշվի առնել հաջորդ տարվա պետական բյուջեն պլանավորելիս։ Գեւորգ Պետրոսյանի կարծիքով՝ բյուջեի կատարողականի մասին խոսելիս չպետք է առաջնորդվել զուտ թվերով։ Ըստ նրա՝ պետք է ուշադրություն դարձնել ժողովրդի խնդիրների լուծմանը, բարեկեցության բարձրացմանը։ Ըստ նրա՝ բոլոր հիմքերը կան դեմ քվեարկելու նախագծին։ Արտակ Զեյնալյանը ծրագրային բյուջետավորման համատեքստում անդրադարձել է խորհրդարանի վերահսկողական գործառույթների իրականացման արդյունավետությանը, բյուջետային միջոցների օգտագործման թափանցիկությանը։ Սերգեյ Բագրատյանը, կարեւորելով բյուջեի նկատմամբ վերահսկողության ուժեղացումը, կարծիք է հայտնել, որ այն պետք է միջազգային կառույցների կողմից ուսումնասիրվի, արտաքին աուդիտի ենթարկվի։ Պատգամավորը խոսել է տարբեր ոլորտներում արդյունավետ ֆինանսավորման եւ իրականացվող ներդրումային քաղաքականության մասին։ Վահե Էնֆիաջյանը նշել է, որ մեր երկրում թիրախային մի շարք խնդիրներ կան, որոնց մասով առարկայական քայլեր չեն իրականացվել, մասնավորապես՝ աշխատատեղերի ստեղծման, արտագաղթի տեմպերի կանխման, ՓՄՁ—ների գործունեության հետ կապված։ Պատգամավորն անդրադարձել է նաեւ պետական պարտք—ՀՆԱ հարաբերակցությանը։ Արմեն Աշոտյանը բյուջետային փաստաթղթին անդրադարձել է արտաքին քաղաքական զարգացումների համատեքստում, խոսել միջազգային մարտահրավերների դեմ պայքարում խորհրդարանական դիվանագիտության կարեւորության մասին։ Խոսրով Հարությունյանի գնահատմամբ՝ 2009 թվականից ի վեր մեր երկրի տնտեսությունն արտաքին բացասական ազդեցությունների ներքո է գտնվում եւ 2017—2022 թթ. կառավարության ծրագրի առանցքային խնդիրն է՝ փորձել ձեւավորել այնպիսի ինստիտուտներ, որոնք հնարավորություն կտան այդ բացասական ազդեցությունները չեզոքացնել։ Պատգամավորի կարծիքով՝ կառավարությունն առավելագույն ջանքեր է գործադրել տնտեսության ոլորտում բացասական հետեւանքները նվազագույնի հասցնելու ուղղությամբ, եւ հաշվետվությունը, ըստ նրա, հավանության է արժանի։
ՀՀ ԱԺ փոխնախագահ Էդուարդ Շարմազանովը, կարեւորելով քննարկվող փաստաթուղթը, անհրաժեշտ է համարել դրա վերլուծությունը թե տնտեսական, թե քաղաքական տեսանկյուններից։ Փոխնախագահն անդրադարձել է տնտեսության միջազգային զարգացումներին, որոնք եւս ցածր են եղել եւ կարեւորել մեր՝ նախորդ տարի խնդիրներով եւ մարտահրավերներով լի երկրում մակրոտնտեսաական կայունության պահպանումն ու երկիրը ցնցումներից զերծ պահելը։ Պարոն Շարմազանովը նշել է, որ տնտեսության 0,2 տոկոս աճն անբավարար է, ուստի կառավարությունն ունի նպատակ եւ ցանկություն՝ անելու ավելին։ «2016 թվականի քաղաքական ու տնտեսական բարդ տարում կառավարությանն ընդհանուր առմամբ հաջողվել է դիմակայել ներքին եւ արտաքին մարտահրավերներին։ Ես կոչ եմ անում կողմ քվեարկել բյուջեի 2016 թվականի կատարողականին՝ հույս հայտնելով, որ 2017թվականի բյուջեի կատարողականի քննարկման ժամանակ մենք կունենանք ավելի դրական պատկեր»,–ավարտելով խոսքը՝ ասել է ՀՀ ԱԺ փոխնախագահը։
ՀՀ ԿԳ նախարար Լեւոն Մկրտչյանն անդրադարձել է կրթության ոլորտում իրականացված բարեփոխումներին, ներկայացրել առաջիկա ծրագրերը։ Նախարարը հատկապես կարեւորել է կրթության որակի բարձրացմանն ուղղված միջոցառումներն ու գործընթացները, այս համատեքստում խոսել հանրակրթության եւ բարձրագույն կրթության խնդիրներից եւ դրանց հաղթահարմանն ուղղված ծրագրերից։
ՀՀ աշխատանքի եւ սոցիալական հարցերի նախարար Արտեմ Ասատրյանը ներկայացրել է սոցիալական պաշտպանության ոլորտի հատկացումները եւ հիմնական ծրագրերը։ Աշխատանքի եւ զբաղվածության ոլորտին հատկացվել է շուրջ 2 մլրդ դրամ, որի շրջանակում մեկ տասնյակից ավելի ծրագրեր են իրականացվել։ Կենսաթոշակային ապահովության ոլորտում իրականացված միջոցառումներն ուղղված են եղել շահառուներին մատուցվող ծառայությունների հասցեականության եւ մատչելիության բարձրացմանը, որակի բարելավմանը, այդ թվում՝ էլեկտրոնային ծառայություններ ներդնելուն։ Նշվել է, որ տեղեկատվական տեխնոլոգիաների արդիականացմանն ուղղված ծրագրերը շարունակական են լինելու։
ՀՀ ԱԺ «Ծառուկյան» խմբակցության տեսակետը ներկայացրել է ՀՀ ԱԺ փոխնախագահ Միքայել Մելքումյանը, ով անդրադարձել է իրականացվող վարկային եւ հարկային քաղաքականությանը, բիզնեսի կազմակերպման գործում ֆինանսական նոր միջոցների ներդրմանը։ Միքայել Մելքումյանի համոզմամբ՝ պետք է հստակ քաղաքականություն լինի ձեռնարկատիրության ոլորտում ներդրումներ իրականացնողների համար։ «Ծառուկյան» խմբակցությունը դեմ է քվեարկելու բյուջեի կատարման հաշվետվությանը։
ՀՀ ԱԺ ՀՀԿ խմբակցության ղեկավար Վահրամ Բաղդասարյանը կարծիք է հայտնել, որ աշխարհաքաղաքական իրադրությունը, միջազգային տնտեսական ցնցումները, անշուշտ, իրենց բացասական ազդեցությունն են ունեցել մեր երկրի տնտեսության զարգացման վրա։ Անդրադառնալով գործընկերների դիտողություններին՝ խմբակցության ղեկավարը հորդորել է լինել իրատես։ Վահրամ Բաղդասարյանը խոսել է պետական բյուջեի կատարման նկատմամբ խորհրդարանական վերահսկողության իրականացման մասին՝ կարեւորելով դրա ուժեղացումը։ Նշվել է, որ ՀՀԿ—ի գնահատմամբ՝ փաստաթուղթն արժանի է հավանության։
Եզրափակիչ ելույթ է ունեցել ՀՀ ֆինանսների նախարար Վարդան Արամյանը եւ անդրադարձել պատգամավորների առաջարկներին ու դիտողություններին։
Հարցի քննարկումը կշարունակվի խորհրդարանի այսօրվա նիստում։