Թուրքերի հետագա առաջխաղացումը դեպի Անդրկովկաս կանխելու եւ գոնե 1914թ. նախապատերազմյան սահմանները պահպանելու նպատակով անդրկովկասյան իշխանությունները (Կոմիսարիատը եւ Սեյմը) 1918թ. մարտի սկզբին Տրապիզոնում Թուրքիայի հետ հաշտության բանակցություններ սկսեցին։ Բայց մինչ այդ հայտնի դարձավ, որ 1918թ. մարտի 3—ին Խորհրդային Ռուսաստանը Գերմանիայի եւ նրա դաշնակիցների, այդ թվում Թուրքիայի հետ Բրեստ—Լիտովսկում կնքել է հաշտության ծանր պայմանագիր։ Այդ կողոպտիչ պայմանագրով, Գերմանիայի ճնշման տակ, Ռուսաստանը Թուրքիային էր հանձնում ոչ միայն ամբողջ Արեւմտյան Հայաստանը, այլեւ Արեւելյան Հայաստանի մասը կազմող Կարսը, Արդահանը, ինչպես նաեւ Վրաստանից՝ Բաթումը։ Բրեստի պայմանագրի 4—րդ կետում ասվում էր. «Ռուսաստանը կանի իրենից կախված ամեն ինչ, որպեսզի ապահովի Արեւելյան Անատոլիայի գավառների (Արեւմտյան Հայաստան) շուտափույթ մաքրումը եւ դրանց օրինական հանձնումը Թուրքիային։ Արդահանի, Կարսի ու Բաթումի օկրուգները եւս անհապաղ պիտի մաքրվեն ռուսական զորքերից»։ Այսինքն՝ վերականգնվում էր այն սահմանագիծը, որը գոյություն էր ունեցել մինչեւ 1877—1878թթ. ռուս—թուրքական պատերազմը։
Բրեստի պայմանագիրը հաղթաթուղթ դարձավ Թուրքիայի ձեռքին հետագա զավթողական պլաններն իրականացնելու համար։ Թուրքական պատվիրակությունը, գոտեպնդված ռազմական հաջողություններով, պահանջեց Թուրքիային հանձնել Կարսը, Արդահանը, Բաթումը։
Միաժամանակ Թուրքիան պահանջ դրեց, որպեսզի անջատվի Ռուսաստանից, իրեն անկախ հռչակի։ Դրանով նա նպատակ էր հետապնդում լուծել իր պանթուրքական զավթողական պլանները։ Նման պայմաններում ընթացք ստացավ Տրապիզոնի հաշտության խորհրդաժողովը։
Անդրկովկասի կառավարության հետ դիվանագիտական բանակցություններ վարելու եւ հաշտության դաշնագիր կնքելու առաջարկ անողն ու նախ ... Կարդալ շարունակությունը »

Ինչպես Սարդարապատում, Բաշ Ապարանի հերոսամարտում եւս հայ հոգեւորականությունն իր մասնակցությունն ունեցավ։ Բաշ Ապարանի մարտին մասնակցեցին Փամբի գյուղի ծխատեր Տեր Գեւորգ քահանա Հայրապետյանն իր ծխականներից կազմված ջոկատով, ինչպես եւ Ապարանի շրջանի գործակալ եւ Գյուլլուջա գյուղի ծխատեր Տեր Հովհաննես ավագ քահանա Տեր—Մինասյանը իր գյուղի, ինչպես նաեւ Մուշից, Սասունից, Ալաշկերտից եւ Բայազետից Ապարան գաղթած հայերից հավաքագրված 200 հոգուց բաղկացած ջոկատով։
Տեղեկանալով թշնամու առաջխաղացման մասին՝ Տեր Հովհաննեսը իսկույն եւեթ գործի անցավ՝ շրջանի գյուղերի քահանաների օրհնությամբ եկեղեցիների զանգերի ղողանջներով տագնապ բարձրացրեց եւ ժողովրդին ոտքի հանեց զինված դիմադրության։ Իր ջոկատը զինելուց հետո ինքն էլ, զինված մաուզեր ատրճանակով, սպայական թրով եւ «մոսին» հրացանով՝ քաղաքացու տարազով ձեռքը վերցրեց ս. խաչը, աշխարհազորայիններին օրհնեց եւ կարճ ճառով դիմեց նրանց. «Սիրելի՛ ժողովուրդ, թշնամին հրով ու սրով է առաջանում՝ հետեւը թողնելով համատարած կոտորածներ, գերեվարություն, թալան եւ ավերածություններ. շուտով նույն բախտին մենք ենք արժանանալու։ Շորագյալի ժողովուրդը միամիտ գտնվեց, խաբվեց, աղ ու հացով դիմավորեց եւ խիստ տուժեց, իսկ մենք այդպիսի սխալ չենք գործի, թշնամուն կդիմավորենք գնդակների տարափով, փրկության միջոցը միայն դա է, երդվենք ս. խաչով, որ զենքը ձեռքներիս կզոհվենք հանուն մեր սուրբ կրոնի, ազգի փրկության եւ նոր սերունդների կողմից չենք նզովվի, անարգանքի սյունին չենք գամվի»։ Ամբողջ խումբը ս. խաչով երդվեց։
Տեր Հովհաննեսը մինչեւ եկեղեցական դառնալը չորս տարի ծառայել էր ցարական բանակում, ավարտել էր զինվորական դպրոցը եւ ուներ ենթասպայի աստիճան։
Բաշ Ապարանի ռազմաճակատում թուրքերի առաջապահ զորամասերի վրա առաջին գնդակներն արձակել էին Դանագիրմազի ծխատ ... Կարդալ շարունակությունը »