Վրաստանն ու Մոլդովան 2011 թվականի վերջին մեծ առաջընթաց գրանցեցին՝ ԵՄ–ի հետ Խորը և համապարփակ ազատ առևտրի գոտու համաձայնագրի (ԽՀԱԱՀ) հիմնական հանձնարարությունների իրականացման գործում: Եվրոպական հանձնաժողովի առաջարկությամբ` ԵՄ անդամ երկրները բանակցությունների մեկնարկի վերաբերյալ իրենց համաձայնությունը տվեցին դեկտեմբերի 2-ին: Նախապատրաստական տեխնիկական բանակցությունները կայացան հունվարի 18-ին Մոլդովայի, իսկ հունվարի 31-ին` Վրաստանի հետ: ԵՄ Առևտրի հանձնակատար Կարլ դե Գուխտի այցի շրջանակներում կայացել է բանակցությունների պաշտոնական մեկնարկը` Մոլդովայում՝ փետրվարի 27-ին և Վրաստանում՝ փետրվարի 28-ին: Ուկրաինայի հետ Եվրամիությունը բանակցային գործընթացում է, սակայն համաձայնագիրը դեռևս չի ստորագրվել: Ցանկում են նաև շատ այլ երկրներ, օրինակ` Սինգապուրը, Կանադան, Հնդկաստանը և այլն:
ՀՀ-ում Եվրամիության ներկայացուցչությունից «Առաջին լրատվական»-ին պարզաբանեցին, որ բանակցային գործընթացը չունի հստակ ժամանակացույց, սակայն հարկ է նշել, որ այդ գործընթացը մանրազնին աշխատանք է, որը կարող է մի քանի տարիներ տևել: Խնդիրների առումով պետք է նշել, որ յուրաքանչյուր կողմ ունի հիմնական նպատակներ և հստակ սահմանագծեր, որոնք այն ցանկանում է պաշտպանել:
Դա, ինչ խոսք, բնական է, սակայն կարևոր է այն, որ կողմերը երկուստեք ներգրավվեն բանակցային գործընթացում՝ ձգտելով միասնաբար աշխատել ԽՀԱԱՀ ընդհանուր նպատակի ուղղությամբ: Այս մոտեցմամբ բոլոր խրթին հարցերը կհաղթահարվեն` փոխադարձաբար բավարարելով երկու կողմերի սպասելիքները:
Ըստ ԵՄ ներկայացուցչության՝ առաջին հերթին Հայաստանին անհրաժեշտ է ձևավորել ԽՀԱԱՀ իրականացնելու համար անհրաժեշտ գերատեսչական և վարչական կարողությունները: Հայաստանին անհրաժեշտ է շարունակել աշխատանքները՝ կայուն, թափանցիկ և կանխատեսելի տնտեսական միջավայր ստեղծելու ուղղությամբ: Սա շատ կարևոր նշանակություն ունի օտարերկրյա ուղիղ ներդրումների հոսքը գրավելու համար, ինչը հնարավորություն կտա ստեղծել նոր աշխատատեղեր և ապահովել երկարաժամկետ աճ: Այսպիսով, Հայաստանի դեպքում կարևոր ձեռքբերումները պետք է փնտրել երկրի ներսում, կանոնակարգային բարեփոխումների միջոցով, քանի որ դրանք մեծ ազդեցություն են գործում զարգացման երկարաժամկետ հեռանկարների վրա:
Խորը և համապարփակ ազատ առևտրի գոտու համաձայնագրերը կնքվում են Եվրամիության և ԵՄ անդամ չհանդիսացող երկրների միջև: Ի տարբերություն Ազատ առևտրի համաձայնագրերի, որոնք պարզապես նվազեցնում են սակագները՝ դրանք հասցնելով զրոյի, ԱԱՀ նոր սերնդի համաձայնագրերը` Խորը և համապարփակ ազատ առևտրի գոտու համաձայնագրերն ավելի լայն հնարավորություններ են ընձեռում: Քանի որ Եվրամիության և Հայաստանի միջև գործող սակագներն արդեն իսկ բավականին ցածր են` լոկ Ազատ առևտրի համաձայնագիրը սակավ ազդեցություն կունենա ԵՄ-Հայաստան երկկողմ առևտրի վրա:
Խորը և համապարփակ ազատ առևտրի համաձայնագրերը նաև նվազեցնում են սակագներին չվերաբերող այլ խոչընդոտներն ու միտված են նպաստելու առևտրին` մաքսային արդյունավետության բարձրացման, փաստաթղթային շրջանառության պարզեցման և ներմուծման ու արտահանման ավելի արագ ձևակերպումների միջոցով: Համաձայնագրերը վերաբերում են նաև ծառայությունների ոլորտին ու ներդրումներին: Դրական արդյունքների ծավալն ավելի մեծ է:
Եվրամիությունը վերջերս սկսել է աշխատել Կորեայի հետ բավականին հավակնոտ ու համապարփակ ազատ առևտրի համաձայնագրի ուղղությամբ: Նմանատիպ համաձայնագրերի բանակցություններն առաջատար փուլերում են միջերկրականի մի շարք երկրների` Մարոկկոյի, Թունիսի ու Եգիպտոսի, ինչպես նաև Հարավ-արևելյան Ասիայի ազգերի ընկերակցության որոշ երկրների` Սինգապուրի ու Մալազիայի հետ:
Այն նախատեսում է նվազեցնել առևտրի, տրամադրվող ծառայությունների և ներդրումների խոչընդոտները: Այդպիսով, ԵՄ անդամ չհանդիսացող երկրների արտադրողներն ու արտահանողները հնարավորություն կունենան մտնել ավելի քան 500 միլիոն եկամուտ ունեցող սպառողների շուկա: Միևնույն ժամանակ, ԵՄ ներկայացուցչության համաձայն, ԵՄ–ի հետ նման համաձայնագիր ունեցող երկիրը կհետաքրքրի շատ ներդրողների, ինչը և կբերի տվյալ երկրի տնտեսության բարելավմանը: Սակագների զրոյացման և խոչընդոտների նվազեցման կամ վերացման պայմաններում մեծաքանակ ապրանքներն ու ծառայություններն ավելի մատչելի կդառնան տվյալ երկրի սպառողներին: